مصاحبه دنیای اقتصاد با معاون سرمایه‌گذاری و فن‌آوری شرکت پارسیان
بومی سازی در شرایط تحریم برای تامین تجهیزات مورد نیاز صنایع ضروری است، از نظر جنابعالی چگونه می توان فرایند بومی سازی را به شیوه ای صحیح اجرا کرد؟ بومی‌سازی در معنای کلی یک استراتژی و در معنای جزئی یک ابزار برای توسعه صنعتی محسوب می‌شود و محدود به شرایط تحریم نیست. تجربه رشد صنعتی کشورهای نوظهور صنعتی (اصطلاحاً NIC یا newly industrialized countries) نشان می‌دهد که استراتژی توسعه صنعتی این کشورها یا تماماً مبتنی بر بومی‌سازی بوده است یا ترکیبی از بومی‌سازی و ابزارهای دیگر را به کار بسته‌اند. برای مثال در کشور چین استراتژی “مسیر دوگانه” دنبال شد که به معنای رشد صنایع ساده مونتاژکار از یک سو و تقویت صنایع سازنده ماشین‌آلات (بومی‌سازی) از سوی دیگر بود. در بلند مدت این استراتژی بسیار موفق عمل کرد چرا که صنایعی که محصولات کمپانی‌های بزرگ غربی را مونتاژ می‌کردند، به مرور ماشین‌آلات خود را از صنایع ماشین‌ساز بومی تأمین کردند و از این طریق سهم ارزش افزوده صنعتی در اقلام صادراتی چین بیشتر و بیشتر شد. باید بگویم متأسفانه، ما در ایران به بومی‌سازی به عنوان یک راهبرد مقطعی نگاه می‌کنیم و تنها در تنگناها به یاد آن می‌افتیم، در حالی‌که برای اجرای صحیح بومی‌سازی باید یک استراتژی منسجم و یک اتاق تصمیم‌گیری متمرکز و بلندمدت در سطح ملی برای آن ایجاد شود.
۲- راهکارهای دستیابی و تحقق بومی سازی در تجهیزات پیشرفته را در چه می دانید؟؟ آیا زیرساخت های تحقق این امر تنها با تکیه بر دانش تحقق می یابد؟؟
این پرسش دقیقاً ما را به تجربه NICها باز می‌گرداند؛ در تجربه مسیر دوگانه چین، تمرکز اصلی دولت بر رشد صنایعی بود که از سطح بالای محتوای دانش برخوردار بودند. منظور از محتوای دانش بخش نامرئی و ناملموس پیشرفت تکنولوژیک است که ما تنها ظاهر آن را می‌بینیم؛ برای مثال اگر دقت یک ابزار دقیق همه را به شگفتی وامی‌دارد در واقع به دلیل محتوای دانش نهفته در آن است نه اجزاء متفرقه و فیزیکی آن. این به معنای ارزش افزوده صنعتی واقعی است که راهکار کلیدی آن نیز تمرکز بر تحقیق و توسعه است. تحقیق و توسعه حلقه مفقوده رشد صنعتی در ایران است که بنگاه‌های صنعتی در تکاپو برای بقاء در شرایط نوسانی اقتصاد همواره از آن باز می‌مانند. البته باید این را نیز گفت که هرچند در بلندمدت تنها راه دستیابی به رشد صنعتی توجه به دانش است، اما در کوتاه و میان‌مدت نباید از تأثیر فضای کسب‌وکار غافل بود. در شرایطی که بنگاه‌های صنعتی به سختی روز را به شب می‌رسانند و حتی برای تأمین سرمایه در گردش خود نیازمند تسهیلات بانکی هستند، نمی‌توان امیدوار به تبدیل دانش خلق‌شده در واحدهای تحقیق و توسعه، به محصولات تکنولوژیک در بلندمدت بود.
۳- تعریف شما از بومی سازی تنها تاکید بر ساخت داخل است؟؟ آیا بومی سازی به منزله قطع ارتباطات بین المللی خواهد بود؟؟
بومی‌سازی به مثابه ساخت داخل، تعریف ساده و سطحی بومی‌سازی است. تعریف ما از بومی‌سازی در واقع تحقق پتانسیل رشد صنعتی نهفته در داخل کشور و یافتن جایگاه “شایسته”مان در سلسله مراتب مزیت نسبی در دنیا است؛ ما و هیچ کشوری در دنیا با قطع ارتباطات بین‌المللی منفعتی کسب نخواهیم کرد، اما این به معنای آن نیست که دانش، توان و منابعی که در داخل کشور وجود دارد را نیز از خارج وارد کنیم؛ واردات بی‌رویه دقیقاً مانند این است که دانش، توان و منابعی که خودمان در اختیار داریم را از دیگران گدایی کنیم.
۴- تاثیرات مثبت و منفی بومی سازی را در صنایع چه می دانید؟؟آیا دستیابی به بومی سازی به تنهایی می تواند راهگشای صنایع باشد؟؟
این بستگی به این دارد که سطح تحلیل خود را کجا تعیین کنیم؛ بومی‌سازی در مقیاس یک بنگاه صنعتی و در کوتاه‌مدت به یک معنا و بومی‌سازی در سطح منطقه‌ای یا ملی و در بلندمدت به معنای دیگری است. در سطح منطقه‌ای و ملی و در بلندمدت، بومی‌سازی قطعاً یک استراتژی یا یک ابزار برای تحقق استراتژی توسعه صنعتی ایران است و قطعاً راهگشای بسیاری از مشکلات صنایع خواهد بود. در سطح بنگاه‌های صنعتی خرد و در کوتاه‌مدت، بومی‌سازی می‌تواند بسیاری از تنگناها و گلوگاه‌ها را مرتفع کند اما نه همه آن‌ها را؛ چرا که صنایع منفرد به تنهایی توان زیادی برای پیشبرد بومی‌سازی ندارند؛ این صنایع تنها می‌توانند استراتژی خرید خود را بر مبنای سطح پیشرفت کنونی صنایع داخلی تغییر دهند در حالی‌که بومی‌سازی واقعی به معنای عدم قناعت به سطح پیشرفت کنونی صنایع داخلی است. یک راه پیشنهادی برای موفقیت بیشتر صنایع منفرد در بومی‌سازی در شرایطی که فضای کلان اقتصادی دچار نوسانات است می‌تواند تشکیل اتحادیه‌هایی از صنایع باشد که به دنبال بومی‌سازی هستند تا در این مسیر با هم‌افزایی و حداقل شدن دوباره‌کاری‌ها به پیشبرد بومی‌سازی هر یک از صنایع کمک شود.
۵- ظرفیت سازی برای انجام بومی سازی چگونه باید انجام شود؟؟اولویت های شرکت سرمایه گذاری پارسیان در بومی سازی در چه بخش هایی متمرکز است؟؟
همانگونه که ذکر شد، ظرفیت‌سازی اصلی بومی‌سازی باید سرمایه انسانی و دانش باشد؛ اولویت شرکت سرمایه‌گذاری پارسیان در بومی‌سازی نیز علاوه بر تدوین استراتژی رشد صنعتی منطقه‌ای و ورود به سطحی ورای سطح بنگاه صنعتی منفرد، بومی‌سازی فرآیندها و نیز ایجاد سازوکارهای رشد تحقیق و توسعه است. در شرایط بهینه، واحدهای تحقیق و توسعه هر بنگاه صنعتی باید منحصراً معطوف به محصول و فرآیندهای آن بنگاه باشد، نه این‌که برای مثال مهندسی معکوس قطعات مورد نیاز را نیز خودش انجام بدهد. البته این کار در شرایطی توجیه‌پذیر است اما اصل اقتصادی حکم می‌کند که واحد تحقیق و توسعه هر بنگاه اقتصادی در محصول و فرآیندهای آن بنگاه “تخصصی” شود. شرکت سرمایه‌گذاری پارسیان با بهره‌مندی از سرمایه انسانی توانمند توانست در سال 1398 با بومی‌سازی و بهینه‌سازی فرآیندهای تولیدی در شرکت‌های زیرمجموعه، بهره‌وری کارخانه‌هایش را از ظرفیت اسمی فراتر ببرد. در حوزه تأمین قطعات، ماشین‌آلات و مواد اولیه نیز ما در شرکت سرمایه‌گذاری پارسیان با تکیه بر تجربیات جهانی اقدام به تدوین راهکارهایی کرده‌ایم که تمامی خریدهای بومی ما صرفاً از تأمین‌کنندگانی باشد که سهم هزینه تحقیق و توسعه از گردش مالی آن‌ها مطلوب باشد، خصوصاً واحدهای دانش‌بنیان و دانشگاهی؛ حتی اگر این در بعضی از موارد به معنای خرید اندکی گران‌تر باشد.
۶- تا چه حد استفاده از شرکت های دانش بنیان و دانشگاه ها در دستیابی به اهداف بومی سازی شرکت مورد توجه قرار گرفته است؟
اولویت شرکت سرمایه گذاری پارسیان از ابتدای تشکیل واحد بومی‌سازی حمایت و بهره‌مندی از ظرفیت شرکت های دانش‌بنیان و استارت‌آپ معدنی در راستای تاب‌آوری اقتصادی و حمایت از ساخت داخل بوده است . واحد بومی‌سازی شرکت سرمایه‌گذاری پارسیان با برقراری ارتباط موثر با پارک علم و فن‌آوری خراسان رضوی و مراکز رشد دانشگاه‌ها اقدام به شناسایی شرکت‌های فعال و توانا در زمینه فولاد وصنایع معدنی از بین 350 شرکت فعال در پارک علم و فن آوری و 200 شرکت فعال در مرکز رشد دانشگاه فردوسی نموده و تاکنون موفق به شناسایی 48 شرکت مرتبط در زمینه فولاد وصنایع معدنی با ارزیابی این شرکتها بر اساس استاندارد 17025 گردیده است. شرکت اپال پارسیان سنگان که از شرکت‌های بزرگ تابعه سرمایه‌گذاری پارسیان است با عنایت به رویکرد نقش شرکت های دانش بنیان در پیشبرد اهداف جامعه صنعتی استان اقدام به عقد قرارداد تفاهم همکاری با پارک علم و فن آوری خراسان نموده است.
۷- مهمترین برنامه های شرکت در بخش بومی سازی در سال ۹۹ چه محورهایی است؟؟
واحد بومی سازی شرکت سرمایه گذاری پارسیان چشم انداز سال 1399 این شرکت را با بررسی بیش از 6600 ردیف درخواست خرید با هدف شناسایی حداکثری خرید های خارج با قابلیت ساخت و تامین در داخل کشور تدوین نموده است که برای تحقق آن ضمن تشکیل کمیته های فنی و ارزیابی نسبت به تدوین آیین نامه اثر‌گذاری این کمیته ها اقدام نموده و با قرار دادن کمیته فنی بومی سازی به عنوان مرجع تصمیم‌سازی خریدهای خارج با قابلیت ساخت در داخل کشور باید طبق برنامه مدون نسبت به تصمیم گیری در خصوص 1243 ردیف درخواست خرید خارج در شرکت های تابعه اقدام نماید که تاکنون در خصوص 350 ردیف این درخواستها تصمیمات لازم جهت تامین در داخل اخذ گردیده است.
واحد بومی سازی شرکت سرمایه گذاری پارسیان در راستای حمایت از رشد صنعتی داخلی و ایجاد ارتباط موثر با مراکز علم و فن آوری در چشم انداز سال 1399 نسبت به تاسیس واحد تحقیق و توسعه ، ارزیابی سازندگان درسطح استان و کشور، برنامه ریزی جهت اطلاع رسانی فراگیر با شرکت در جشنواره ها و نمایشگاه های صنعتی و معدنی و نیز برگزاری نمایشگاه دائمی در محل شرکت اپال پارسیان سنگان اقدام نموده است.
۸- رسیدن به تولید انبوه از تجهیزات ساخته شده در چه جایگاهی برای شرکت است؟؟ آیا توان تولید انبوه همراه با بومی سازی ایجاد خواهد شد؟؟
واحدهای تحقیق و توسعه و فنی زیرمجموعه سرمایه‌گذاری پارسیان در حال حاضر به طور جدی در حال همکاری با صنایع تأمین‌کننده قطعات و ماشین‌آلات ما هستند تا به آن‌ها در بومی‌سازی بعضی اقلام که انقلابی نیز محسوب می‌شود کمک کنند. برای مثال، ماشین‌آلات پیشرفته معدنی ما در منطقه سنگان به زودی برای اولین بار در ایران با تکنولوژی‌های بومی بسیار پیشرفته‌ای تکمیل خواهند شد که طبیعتاً شرکت سازنده این تکنولوژی خواهد توانست محصولی که با اعتماد و کمک مهندسین ما توسعه داده است را به تولید انبوه و فروش برساند یا حتی صادر نماید؛ اما شرکت سرمایه‌گذاری پارسیان رأساً اقدام به تولید قطعات و ماشین‌آلات مورد نیاز خود نخواهد کرد زیرا این کار از نقطه نظر صنعتی بهینه نیست و پایدار نیز نخواهد بود.
۹- برآورد شما از صرفه جویی ارزی در شرکت با بومی سازی که تا کنون صورت گرفته و در سال ۹۹ محقق خواهد شد به چه میزان است؟؟
میزان صرفه جویی ارزی با اقدامات صورت گرفته از سال 98 تاکنون 3 میلیون یورو و پیش بینی صرفه جویی ارزی در سال جاری تا 2.5 میلیون یورو می‌باشد.