منظور از حاکمیت شرکتی مجموعه‌ای از سازوکارها، فرآیندها و روابط است که سازمان در قالب آن‌ها اداره می‌شود. ساختارهای حاکمیت شرکتی توزیع مسئولیت‌ها و انتظارات را در شرکت بر مبنای سطوح مختلف ذینفعان تعریف می‌کنند. از آنجایی‌که امکان تضاد بین منافع در هر شرکتی وجود دارد، طراحی ساختار حاکمیت شرکتی برای بقای سازمانی از اهمیت کلیدی برخوردار است. اهمیت حاکمیت شرکتی در میان شرکت‌های بزرگ دنیا به حدود دو دهه قبل و فروپاشی دو شرکت “اِنران (Enron)” و “MCI” باز می‌گردد که ناشی از عملکرد نادرست مدیران ارشد و ترجیح دادن سود شخصی به سود سهامداران و ذینفعان دیگر بود؛ همچنین وقوع بحران مالی سال 2008 میلادی اهمیت چینش درست سازوکارها و روابط اجزاء سازمان با یکدیگر را بیش از پیش نمایان کرد زیرا تصمیمات ریسک‌پذیرانه مدیران ارشد باعث شد با ترکیدن حباب بازار مسکن و سقوط بازار سرمایه، بخش عمده دارایی‌های شرکتی از میان برود.
1.1 هیأت مدیره
پیاده‌سازی درست ساختار حاکمیت شرکتی مستلزم حرکت از بالاترین سطح تصمیم‌گیری (هیأت مدیره) به سمت پایین (مدیران ارشد اجرایی، مدیران میانی، بدنه شرکت و مشتریان) است. مهم‌ترین ابزار هیأت مدیره برای پایش و ارزیابی عملکرد یک شرکت، کمیته‌های تخصصی هستند که با گزارش‌های منظم، شفاف و مستقل این امکان را به هیأت مدیره می‌دهند تا هوشمندانه و بر اساس مزیت رقابتی تصمیم‌گیری نماید. از سوی دیگر هیأت مدیره با برگزاری جلسات منظم و گزارش‌گیری از مدیران ارشد اجرایی، به وظایف خود در قبال سهامداران عمل خواهد کرد.
1.2 فرآیندها
از نظر عملیاتی و لجستیکی، شاهرگ حاکمیت شرکتی کارآ، فرآیندها هستند. زیرا تکالیف مجمع سهامداران و هیأت مدیره با گذر از کانال فرآیندها به نتایج موفق یا به شکست منجر خواهند شد؛ بنابراین استانداردسازی و بهینه‌سازی فرآیندهای شرکتی از اهمیت بسیاری برخوردار است. فرآیندهای مذکور همچنین شامل راه‌های ارتباطی بین هیأت مدیره و مدیران اجرایی ارشد در چارچوبی مستقل از جلسات هیأت مدیره نیز هست؛ اصطلاحاً “جریان اطلاعات[1]” بین هیأت مدیره (نماینده سهامداران) و مدیران ارشد اجرایی (مدیرعامل و معاونین) از یک سو و با سهامداران از سوی دیگر باید به طور منظم برقرار باشد[2].
1.3 اصول کلی
ساختارها و فرآیندهای حاکمیت شرکتی اصول ذیل را پوشش می‌دهند:
- توجه به حقوق و رفتار منصفانه با سهامداران: سازمان‌ها باید به حقوق سهامداران احترام بگذارند و به آن‌ها این امکان را بدهند که با آگاهی از حقوق خود، آن‌ها به شکل اثربخش مطالبه نمایند. یکی از ارکان مهم این اصل، ایجاد راهکارهای ارتباط مستقیم و اثربخش انتقال اطلاعات به سهامداران است.
- توجه به منافع ذینفعان بیرونی: هر سازمان با ذینفعانی بیرون از حیطه مدیریت خود روبروست که از تصمیمات آن سازمان تأثیر می‌پذیرند. سازمان‌ها باید همواره این موضوع را مد نظر قرار دهند که تعهداتی در زمینه‌های قانونی، حقوقی، اجتماعی، اقتصادی و محیطزیستی دارند که جامعه کارمندان، سرمایه‌گذاران، تأمین‌کنندگان مالی، تأمین‌کنندگان ماشین‌آلات، تجهیزات و موارد مورد نیاز، جوامع محلی، مشتریان و سیاست‌گذاران را در بر می‌گیرد.
- توجه به نقش و مسئولیت‌های هیأت مدیره: هر سازمان باید توسط یک هیأت مدیره آشنا به مسائل خاص آن سازمان مورد نظارت، ارزیابی و مدیریت قرار بگیرد. عملکرد هیأت مدیره باید به گونه‌ای تنظیم شود که توان رویارویی و تغییر روندهای مدیریت ارشد سازمان را به صورت مستقل دارا باشد.
- اخلاق‌مداری و توجه به حسن سابقه: سازمان‌ها باید مدیران شرکتی خود را بر مبنای حسن سابقه و صلاحیت انتخاب نمایند. منشور رفتار سازمانی باید در بر گیرنده سندی در رابطه با مدیران اجرایی ارشد و مدیران میانی باشد و رئوس رفتار مسئولانه و اخلاق‌مدارانه در آن دیدده شده باشد.
- شفافیت و افشای اطلاعات: سازمان‌ها باید به صورت شفاف و خالی از ابهام، نقش‌ها و مسئولیت‌های هیأت مدیره و مدیریت ارشد سازمان را برای ذینفعان (عمدتاً سهامداران) توضیح دهند. همچنین باید ساختارهایی برای بررسی و تأیید مستقل فرآیندهای گزارش‌دهی مالی شرکت طراحی شود.
- توجه به ساختارهای منسجم ایفای مسئولیت اجتماعی: سازمان‌ها باید روابط درونی و ساختار حاکمیت شرکتی خود را به گونه‌ای تنظیم نمایند که تأثیرات اجتماعی و زیست‌محیطی فعالیت‌های شرکت منجر به منفعت اجتماعی شود.
- توجه به نقش تکنولوژی‌های جدید در طراحی ساختار حاکمیت شرکتی: سازمان‌ها باید به دلیل سرعت بالای فرآیندهای شرکتی، ساختارهای حاکمیت شرکتی خود را بر بستری از تکنولوژی‌های جدید و فناوری‌های دیجیتالی پیاده‌سازی نمایند.
- توجه به روابط با سیاست‌گذاران و حدود مداخله دولت: سازمان‌ها نیازمند وجود ساختار منسجم ارتباط با نهادهای سیاست‌گذار در شرایط بحرانی به نفع سهامداران و جامعه هستند.
توجه به ثبات سیستم مالی: ساختار حاکمیت شرکتی در سازمان‌ها باید در بر گیرنده حلقه‌هایی برای اطمینان از حداقل شدن ریسک در بازارهای سرمایه و بازارهای دارایی باشد.
Game theory
Information flow
یکی از راهکارهای پیشنهادی این معاونت برای تسهیل فرآیند ارتباطی مذکور راه‌اندازی سیستم “پورتال هیأت مدیره” که یک سیستم اتوماسیون با امکان برگزاری جلسات منظم گروهی و فردی است و مختص ارتباط اعضاء هیأت مدیره با یکدیگر، سهامداران و مدیران ارشد اجرایی طراحی شده است، می‌باشد.
شرکت سرمایه‌گذاری پارسیان با ذهنیت مبتنی بر تفکر استراتژیک هیأت مدیره و مدیران ارشد اجرایی، پای در مسیر رشد صنعتی بر مبنای زنجیره ارزش فولاد گذاشت. تبدیل تفکر استراتژیک به ساختارهای اجرائی و برنامه‌های مدون کار دشواری است؛ اما با تصویب برنامه استراتژیک شرکت سرمایه‌گذاری پارسیان در سال 1395، اولین گام در این مسیر برداشته شد؛ البته در برنامه استراتژیک افق 1400، حاکمیت شرکتی دیده نشده بود اما در برنامه استراتژیک افق 1405، ایجاد و پیاده‌سازی ساختارهای کارآی حاکمیت شرکتی به عنوان یکی از اجزاء کلیدی این برنامه دیده شده است تا با دستور کار قرار گرفتن بهینه‌سازی ساختارها و فرآیندها: 1) دست‌یابی به اهداف برنامه استراتژی تضمین شود؛ و 2) موجب چابکی تصمیم‌گیری درباره استراتژی ورود و خروج در سرمایه‌گذاری‌ها (فعالیت در بستر بازار سرمایه) شود. مبانی ارزش سازمانی که باید در ساختار حاکمیت شرکتی مورد نظر سند استراتژی 1405 پیاده‌سازی شود، تخصص‌گرایی، بیانیه گام دوم انقلاب و سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی خواهد بود (شکل 3).
- شفافیت و مسئولیت‌پذیری: ساختارها، فرآیندها و روابط در شرکت سرمایه‌گذاری پارسیان و شرکت‌های زیرمجموعه دارای قوام، ثبات رویه و شفافیت هستند؛ این به معنای کارآیی حداکثری در مسیر حرکت اطلاعات مدیریتی است و متضمن اثربخشی تصمیمات و همچنین متضمن سود حداکثری سهامداران خواهد بود.
- اخلاق‌مداری، حس سابقه مدیران و کار تیمی: اخلاق مداری به عنوان یک ارزش کلیدی سازمانی معیار انتخاب مدیران سازمانی در شرکت سرمایه‌گذاری پارسیان است. کار تیمی به عنوان یکی از اصلی‌ترین ارزش‌های سازمانی در گستره بزرگ فرآیندهای کاری شرکت سرمایه‌گذاری پارسیان (فرآیندهای تولیدی-صنعتی، فرآیندهای توسعه‌ای، فرآیندهای مالی، فرآیندهای بازرگانی، فرآیندهای حقوقی) دیده شده است.
- توانمندسازی و جوان‌گرایی: یکی از ویژگی‌های ساختارهای حاکمیت شرکتی شرکت سرمایه‌گذاری پارسیان، اتکاء به جوانان و تمهید انگیزه‌های بهبود و توانمندسازی برای تربیت مدیران نسل آینده است که با فرآیندهای مشارکتی تحقق می‌یابد.
- مسئولیت اجتماعی: شرکت سرمایه‌گذاری پارسیان با معیار قرار دادن مسئولیت شرکتی در قبال جامعه و محیط‌زیست، روابط بیرونی خود را تنظیم می‌کند. حاکمیت محیطزیستی، اجتماعی و شرکتی[1] یکی از ارکان ساختار طراحی شده در سند استراتژی 1405 شرکت سرمایه‌گذاری پارسیان است.
- تولیدمحوری و ریسک‌گریزی: ساختار حاکمیت شرکتی شرکت سرمایه‌گذاری پارسیان شامل حلقه‌هایی است که امکان کژرفتاری[2] در میان مدیران را به حداقل می‌رساند، نگاه زنجیره‌ای به خلق ارزش دارد و سودآوری صنعتی را تضمین می‌کند.
[1] Environmental, Social and Corporate Governance
[2] moral hazards
ESG (Environmental, Social and Corporate Governance)
Environmental, Social and Corporate Governance
moral hazards